VOC pakhuizen

In 1606 werd aan de toenmalige Nieuwe Turfhaven een pakhuis gebouwd door de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Enkele decennia later, in 1646 volgde aan de linkerzijde hiervan een tweede pakhuis. Deze prachtige pakhuizen herinneren aan de rijkdom die de Gouden Eeuw Hoorn gebracht heeft. Door de handel over zee bloeide de Hoornse economie. De goederen die in de stad verhandeld werden, lagen in dit soort pakhuizen opgeslagen. In deze pakhuizen lagen de specerijen uit Oost-Indië. Later was het een pakhuis voor graan. Toen de pakhuizen buiten gebruik raakten, werden ze in gebruik genomen als hulpkazerne en voor woningen van onderofficieren. In de jaren daarna zijn er verscheidene functies aan toegekend en steeds ondergingen de panden ingrijpende verbouwingen. Hierdoor is er van de oorspronkelijke situatie bijna niets behouden gebleven, het belangrijkste originele onderdeel is de grenen kapconstructie. De voorgevels zijn een reconstructie en kwamen in 1940 tot stand. De onderpui is een eigentijdse interpretatie, maar de trapgevels zijn wel naar hun oorspronkelijke staat teruggebracht.

Ingezonden tekst:

VOC Pakhuis Onder de Boompjes 22

Het pakhuis werd in 1606 door de Verenigde Oostindische Compagnie gebouwd. Volgens geschiedschrijver Velius ‘een fray heerlijk’ pakhuis ’om ‘waren, victualiën en gereedschappen op te bergen’. De gevelsteen met twee schepen getuigt van de eigenaar van het pand. Tussen 1630 en 1639 is het pand verlengd in de richting van Achter de Vest in dezelfde stijl als het eerste gedeelte.

Helaas is slechts weinig bekend over de eerste eeuwen van de geschiedenis van het pand. In 1809, de VOC is in 1799 opgeheven, wordt het pand door Lodewijk Napoleon geschonken aan de stad en daarna verhuurd voor de opslag van onder meer granen en later ingericht als hulpkazerne.

In 1860 nam het rijk het recht van gebruik en het beheer en onderhoud over. Vanaf die tijd is het pakhuis gebruikt c.q. bewoond door een reeks van verschillende instellingen en particulieren. Het pakhuis bood achtereenvolgens onder meer plaats aan soldaten, onderofficieren, het Consultatiebureau voor Zuigelingen, de Gemeentelijke Instelling voor Maatschappelijk Hulpbetoon, de Christelijke Jeugdcentrale, de Volksbibliotheek, het Arbeidsbureau, de Zuiderzeesteun, het Rijkstuinbouwconsulentschap, een groentewinkel, een fietsenwinkel, het Rode Kruis, Stichting Parasol (werkgelegenheidsprojecten), de Anna Polakschool, een uitzendbureau, een winkel in tekenmaterialen, Vereniging Oud Hoorn, TOI (werkgelegenheidsprojecten), Stichting Hoorn – Oude Muziek Nu, Stichting Stedenband Hoorn – Pribram, Stichting Poppentheater Hans Schoen, de FNV, Bureau Monumentenzorg, Kunst en Cultuur van de gemeente Hoorn en Stichting Hotel Mariakapel. Ieder van de gebruikers had zijn eigen wensen en dit leidde tot een groot aantal veranderingen en verbouwingen in de loop van de jaren.

In 1922 verdwenen de militairen en kreeg de gemeente de beschikking over een deel van het pand. In 1921 is het pand op de voorlopige lijst en in 1965 op dé rijksmonumentenlijst geplaatst met twee monumentennummers voor het voorste en het achterste gedeelte. In 1929 heeft de gemeente het pand in de gemeentelijke lijst opgenomen. Sinds 1997 huurde Vereniging Oud Hoorn de begane grond; deze vereniging is later eigenaar geworden.

De enige onderdelen van het pakhuis die nog authentiek zijn, zijn delen van de bijzondere grenenhouten kapconstructie en de balklagen. In de jaren na de restauratie van 1955-1957 raakte het pakhuis langzaam maar zeker in verval. In de jaren tachtig van de twintigste eeuw speelde de gemeente Hoorn al met het idee het pakhuis te restaureren, maar pas na de millenniumwisseling werd er ernst gemaakt met het voorbereiden van de grootscheepse restauratie die nodig was om het pand te herstellen. Het pakhuis werd overgedragen aan Stichting Stadsherstel Hoorn, die architectenbureau HGA opdracht gaf een restauratieplan op te stellen. Inmiddels staat het pakhuis er weer prachtig bij. Het is het onderkomen van Vereniging Oud Hoorn, een tijdje van een vestiging van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) en daarna van een tandartsenpraktijk en een onderzoeksbureau,

In 2017 is ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van Vereniging Oud Hoorn een gedenksteen aangebracht.